Ochrona sygnalistów
Kim jest sygnalista?
Sygnalistą jest osoba fizyczna, która zgłasza lub ujawnia publicznie informację o naruszeniu prawa uzyskaną w kontekście związanym z pracą, w tym:
1) pracownik;
2) pracownik tymczasowy;
3) osoba świadcząca pracę na innej podstawie niż stosunek pracy, w tym na podstawie umowy cywilnoprawnej;
4) przedsiębiorca;
5) prokurent;
6) akcjonariusz lub wspólnik;
7) członek organu osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej;
8) osoba świadcząca pracę pod nadzorem i kierownictwem wykonawcy, podwykonawcy lub dostawcy;
9) stażysta;
10) wolontariusz;
11) praktykant;
12) funkcjonariusz w rozumieniu art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Straży Marszałkowskiej, Służby Ochrony Państwa, Państwowej Straży Pożarnej, Służby Celno-Skarbowej i Służby Więziennej oraz ich rodzin;
13) żołnierz w rozumieniu art. 2 pkt 39 ustawy z dnia 11 marca 2022 r. o obronie Ojczyzny.
Jest sygnalistą osoba, która zgłasza informacje prawdziwe i robi to w celu ochrony dobra pracodawcy albo interesu publicznego.
Nie jest sygnalistą osoba, która zgłasza informacje nieprawdziwe, plotki, pomówienia i działa w złej wierze, w celu zaszkodzenia komuś.
Jakie prawa przysługują sygnaliście?
Sygnalista podlega ochronie od chwili dokonania zgłoszenia lub ujawnienia publicznego, pod warunkiem że miał uzasadnione podstawy sądzić, że informacja będąca przedmiotem zgłoszenia lub ujawnienia publicznego jest prawdziwa w momencie dokonywania zgłoszenia lub ujawnienia publicznego i że stanowi informację o naruszeniu prawa.
Przede wszystkim, wobec sygnalisty nie mogą być podejmowane działania odwetowe ani próby lub groźby zastosowania takich działań, w szczególności polegające na:
1) odmowie nawiązania stosunku pracy;
2) wypowiedzeniu lub rozwiązaniu bez wypowiedzenia stosunku pracy;
3) niezawarciu umowy o pracę na czas określony lub umowy o pracę na czas nieokreślony po rozwiązaniu umowy o pracę na okres próbny, niezawarciu kolejnej umowy o pracę na czas określony lub niezawarciu umowy o pracę na czas nieokreślony po rozwiązaniu umowy o pracę na czas określony - w przypadku gdy sygnalista miał uzasadnione oczekiwanie, że zostanie z nim zawarta taka umowa;
4) obniżeniu wysokości wynagrodzenia za pracę;
5) wstrzymaniu awansu albo pominięciu przy awansowaniu;
6) pominięciu przy przyznawaniu innych niż wynagrodzenie świadczeń związanych z pracą lub obniżeniu wysokości tych świadczeń;
7) przeniesieniu na niższe stanowisko pracy;
8) zawieszeniu w wykonywaniu obowiązków pracowniczych lub służbowych;
9) przekazaniu innemu pracownikowi dotychczasowych obowiązków sygnalisty;
10) niekorzystnej zmianie miejsca wykonywania pracy lub rozkładu czasu pracy;
11) negatywnej ocenie wyników pracy lub negatywnej opinii o pracy;
12) nałożeniu lub zastosowaniu środka dyscyplinarnego, w tym kary finansowej, lub środka o podobnym charakterze;
13) przymusie, zastraszaniu lub wykluczeniu;
14) mobbingu;
15) dyskryminacji;
16) niekorzystnym lub niesprawiedliwym traktowaniu;
17) wstrzymaniu udziału lub pominięciu przy typowaniu do udziału w szkoleniach podnoszących kwalifikacje zawodowe;
18) nieuzasadnionym skierowaniu na badania lekarskie, w tym badania psychiatryczne, chyba że przepisy odrębne przewidują możliwość skierowania pracownika na takie badania;
19) działaniu zmierzającym do utrudnienia znalezienia w przyszłości pracy w danym sektorze lub w danej branży na podstawie nieformalnego lub formalnego porozumienia sektorowego lub branżowego;
20) spowodowaniu straty finansowej, w tym gospodarczej, lub utraty dochodu;
21) wyrządzeniu innej szkody niematerialnej, w tym naruszeniu dóbr osobistych, w szczególności dobrego imienia sygnalisty.
Co należy rozumieć mówiąc o informacji o naruszeniu prawa?
Jest to uzasadnione podejrzenie dotyczące zaistniałego lub potencjalnego naruszenia prawa, do którego doszło lub prawdopodobnie dojdzie w podmiocie prawnym, w którym sygnalista uczestniczył w procesie rekrutacji lub innych negocjacji poprzedzających zawarcie umowy, pracuje lub pracował, lub w innym podmiocie prawnym, z którym sygnalista utrzymuje lub utrzymywał kontakt w kontekście związanym z pracą, lub informację dotyczącą próby ukrycia takiego naruszenia prawa.
Zgłoszenia naruszeń prawa mogą dotyczyć następujących sfer:
1) przeciwdziałanie korupcji;
2) zamówienia publiczne;
3) usługi, produkty i rynki finansowe;
4) przeciwdziałanie praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu;
5) bezpieczeństwo produktów i ich zgodność z wymogami;
6) bezpieczeństwo transportu;
7) ochrona środowiska;
8) ochrona radiologiczna i bezpieczeństwo jądrowe;
9) bezpieczeństwo żywności i pasz;
10) zdrowia i dobrostanu zwierząt;
11) zdrowie publiczne;
12) ochrona konsumentów;
13) ochrona prywatności i danych osobowych;
14) bezpieczeństwo sieci i systemów teleinformatycznych;
15) interesy finansowe Skarbu Państwa Rzeczypospolitej Polskiej, jednostki samorządu terytorialnego oraz Unii Europejskiej;
16) rynek wewnętrzny Unii Europejskiej, w tym publicznoprawne zasady konkurencji i pomocy państwa oraz opodatkowania osób prawnych;
17) konstytucyjne wolności i prawa człowieka i obywatela – występujące w stosunkach jednostki z organami władzy publicznej i niezwiązane z dziedzinami wskazanymi w pkt 1–16.
Kogo może dotyczyć zgłoszenie?
Zgłoszenie naruszeń może dotyczyć w szczególności:
- podmiotów powiązanych z Urzędem/Gminą Miasto Świnoujście,
- osoby fizycznej uprawnionej do reprezentowania Urzędu/Gminy Miasto Świnoujście,
- pracowników i współpracowników Urzędu,
- podwykonawcy albo innego przedsiębiorcy, jeżeli jego czyn zabroniony pozostawał w związku z wykonywaniem umowy zawartej z Urzędem.
Kto może dokonać zgłoszenia/ kim jest sygnalista?
Do zgłaszania nieprawidłowości uprawnione są osoby fizyczne, które uzyskały informację na temat naruszeń.
Zgodnie z zasadą dobrej wiary każda osoba uprawniona do dokonania zgłoszenia powinna zgłosić nieprawidłowość, jeśli istnieją po jej stronie uzasadnione podstawy, by sądzić, że przekazywane informacje są prawdziwe. Status sygnalisty uzyskuje każdy zgłaszający, chyba że wstępna analiza zgłoszenia, daje podstawy do przyjęcia, iż zgłaszający w sposób oczywisty działał w złej wierze.
Decyzję o nadaniu statusu sygnalisty podejmuje zespół odpowiedzialny za przyjęcie zgłoszenia.
Zespół odpowiedzialny za przyjecie zgłoszenia potwierdza przyjęcie zgłoszenia w terminie 7 dni od dnia jego otrzymania.
Zgłoszenie może mieć charakter: jawny lub poufny.
Jak zgłosić przypadki nieprawidłowości?
Zgłoszenia dokonywane mogą być poprzez:
- dedykowane kanały zgłoszeń funkcjonujące w Urzędzie dostępne dla pracowników,
- za pomocą poczty elektronicznej, na adres: sygnalizuje@um.swinoujscie.pl
UWAGA: w przypadku zgłoszenia na adres e-mail należy użyć formularza i zaszyfrować informację zgodnie z instrukcją. Formularz i instrukcję można pobrać na dole tej strony.
Co powinno zawierać zgłoszenie?
Zgłoszenie nieprawidłowości powinno zawierać jasne i wyczerpujące wyjaśnienie przedmiotu zgłoszenia oraz powinno zawierać przynajmniej następujące informacje:
- dane osoby zgłaszającej, tj. imię, nazwisko, dane kontaktowe,
- datę i czytelny podpis zgłaszającego,
- datę oraz miejsce zaistnienia nieprawidłowości lub datę i miejsce pozyskania informacji o nieprawidłowości,
- opis konkretnej sytuacji lub okoliczności stwarzających możliwość wystąpienia nieprawidłowości,
- dane osób, które dopuściły się naruszenia.
Dodatkowo zgłoszenie może zostać udokumentowane zebranymi dowodami i wykazem świadków.
Ochrona sygnalistów
Urząd Miasta Świnoujście gwarantuje poufność zgłoszenia oraz danych w nim zawartych, a także anonimowość sygnalisty, który prześle zgłoszenie, również w sytuacji, gdy okaże się ono bezzasadne.
Obowiązuje bezwzględny zakaz podejmowania działań odwetowych wobec osoby zgłaszającej nieprawidłowości.
Ochronie podlegają osoby, które dokonały zgłoszenia i osoby, które pomagały w dokonaniu zgłoszenia, jeśli działały w dobrej wierze, tj. na podstawie uzasadnionego podejrzenia mającego podstawę w posiadanych informacjach, które obiektywnie uprawdopodabniają zgłaszane nieprawidłowości. Osoby te podlegają ochronie wyłącznie w zakresie dokonanych zgłoszeń.
Osobie dokonującej zgłoszenie oraz osobie pomagającej w dokonaniu zgłoszenia pracodawca zapewnia ochronę przed możliwymi działaniami odwetowymi, a także przed szykanami, dyskryminacją i innymi formami wykluczenia lub nękania przez innych pracowników.
Osoba, która poniosła szkodę z powodu świadomego zgłoszenia lub ujawnienia publicznego nieprawdziwych informacji przez sygnalistę, ma prawo do odszkodowania lub zadośćuczynienia za naruszenie dóbr osobistych od sygnalisty, który dokonał takiego zgłoszenia lub ujawnienia publicznego.
Podstawa prawna:
Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1937 z dnia 23 października 2019 r. w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii,
Ustawa z dnia 14 czerwca 2024 r. o ochronie sygnalistów ( Dz.U. 2024 poz. 928)
- Wzór formularza zgłoszenia do pobrania.doc 24 kb